Henk Schram werd geboren op 28 november 1919 in Nes aan de Amstel. Zijn vader was rijksveldwachter, zijn moeder stamde uit een Maastrichtse arbeidersfamilie en had als verpleegster gewerkt. In 1922 verhuisde het gezin naar Afferden. Vandaar ging het naar Vijlen, Vaals en Lemiers. Schram, die uitgroeide tot wereldburger, zou zich altijd met Limburg verbonden voelen. Waar hij zich ook bevond, bleef hij aan de provincie en dier bevolking refereren. En hij zou op latere leeftijd met name Limburgse werkende jongeren inspireren bij hun inzet voor een samenleving die recht deed aan ieders kwaliteiten als mens en als medemens.
Op twaalfjarige leeftijd koos Henk Schram - als eerste van drie broers - voor de Oblaten van Maria, een wat armoedige Franse missie-orde die een kleinseminarie had in Sint-Gerlach. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog studeerde hij in België. Er volgde een panische vlucht naar de kust, die de seminaristen de wreedheid van de oorlog toonde. Nu waren veel jonge oblaten zich er toch al van bewust, dat zij een actieve rol moesten spelen in de samenleving. Schram bracht het ertoe, vanuit Weert deel te nemen aan het Verzet en daarbij religieuze oversten te omzeilen. Hij leerde kortom zijn eigen weg te kiezen. Dit werd hem niet altijd in dank afgenomen. In 1944 werd hij tot priester gewijd, in 1946 volgde zijn uitzending naar Ceylon.
Henk Schram was uiteraard een kind van zijn tijd en omgeving. Hij heeft echter zover onze blik reikt een opvallende openheid aan de dag gelegd. Hij had een ruime horizon en stond open voor wat anderen te melden hadden. Hij zou niet licht iemand veroordelen. En hij voelde er nog minder voor, een ander zijn mening op te dringen. Toch had hij die. Schram was er tot in zijn merg van overtuigd, dat ieder mens kind is van God...dus verantwoordelijk is voor zijn medemensen, die immers zijn broers en zussen zijn. Diep doordrongen was hij er ook van, dat ieder mens een onvervreemdbare waarde heeft en dat de menselijke waardigheid door (maatschappelijk) onrecht in het gedrang kan komen. God dienen betekende volgens Schram: je eigen situatie en die van anderen onderzoeken en bespiegelen, werken aan verbetering, en anderen ertoe aanzetten hetzelfde te doen.
In Ceylon, het huidige Sri Lanka, werkte hij de eerste jaren als zielzorger in parochies van voornamelijk vissers en als leraar en decaan op een elite-college. Het land, dat in die tijd onafhankelijk werd van Engeland, kende grote maatschappelijke onrust. Katholieken, die een kleine maar invloedrijke minderheid vormden, hadden daar niet direct antwoord op. Schram hielp dit formuleren. Hij putte uit het gedachtengoed van de Belgische priester Jozef Cardijn en diens beweging ván, vóór en dóór werkende jongeren. In samenwerking met onder anderen Cardijn en Ceylonese en Franse collega's slaagde hij erin in Ceylon zo'n beweging op te bouwen.
"Zien, oordelen, handelen", luidde het devies. Katholieken dienden volop actief te worden in hun samenleving. Zij dienden zich, ook als zij van lage komaf waren, bewust te worden van hun waardigheid en verantwoordelijkheid. Zij moesten hun ogen, oren, gevoel en verstand de kost geven in hun eigen woon- en werkomgeving, zij moesten de sloppenwijken in en actief worden in vakbonden en andere maatschappelijke organisaties. Schram en de zijnen beperkten zich niet tot werkende jongeren, maar betrokken eveneens middelbare-scholieren en volwassenen van elke rang en stand bij hun werk. In het door verschillen in welstand, kaste en etnische of religieuze achtergrond verscheurde Ceylon bleven zij opkomen voor menselijke waardigheid en onderling begrip. Schram heeft dan ook jarenlang van alle kanten onder vuur gelegen. Een reden te meer om hem aan te vallen, was dat hij leken in de katholieke kerk mondig hielp maken en zich naar veler smaak te veel afgaf met andersgelovenden en marxisten, die hem overigens ook aanvielen.
Zijn takt en geloof hebben Schram overeind helpen houden. Daarbij vond hij internationaal steeds meer erkenning: Schram hielp Cardijn's beweging elders in Azië opbouwen en was zelfs een steun en toeverlaat van Australische aalmoezeniers. Schram koesterde zijn contacten. Hij vond dat Ceylonezen, die de beweging moesten dragen, op de hoogte moesten zijn van de ontwikkelingen in binnen- en buitenland. Net als Cardijn was hij er bovendien van overtuigd dat de mensheid één grote familie vormde en dat wat op de ene plek gebeurde gevolgen had voor mensen elders. Er moest dus worden samengewerkt; mensen overal ter wereld konden van elkaar leren. Ceylonezen reisden in het rond om cursussen te volgen en internationale bijeenkomsten bij te wonen. Schram deed Rome, Manila, Brussel, Parijs, Amsterdam en zoveel andere plaatsen aan om internationale solidariteit en een grotere rol voor leken in de kerk te bepleiten.
In 1966 keerde hij voorgoed naar Nederland terug. Hij vond dat zijn taak in Ceylon erop zat en had door keiharde arbeid en een uiterst sobere levenswijze zijn gezondheid ondermijnd. De komende jaren zou hij een grote steun zijn voor met name Limburgse (Katholieke) Werkende Jongeren die hun eigen weg zochten. Limburg was in beweging. De oude gezagsverhoudingen in kerk, maatschappij en gezin verloren hun vanzelfsprekendheid. Streek en provincie kregen zwaar te lijden onder het sluiten van de steenkoolmijnen en het mislukken van de economische herstructurering en de wereldwijde stagnatie die daar overheen kwam. Provinciaal, landelijk en internationaal was Schram ook een inspirator voor progressieven die veranderingen nastreefden binnen de katholieke kerk, voor mensen die het opnamen voor het milieu, of die zich inzetten in een vredes- of Derde-Wereldgroep. Schram zette aan het denken, legde verbanden en meer nog: hij luisterde. Hij gaf mensen het gevoel dat zij er recht op hadden, serieus te worden genomen. 9 Oktober 1984 blies hij te Amsterdam zijn laatste adem uit. "Wie een licht wil zijn, moet verdragen te branden", had hij ooit in zijn dagboek opgetekend. Henk Schram was opgebrand.
Jo Schoormans, Geest van bevrijding. Henk Schram en zijn zien, oordelen, handelen. Nijmegen 2000. ISBN 90-5625-071-X.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten